Het rapport Leren van natuurrijke woonbuurten uit het verleden is verschenen. In dit rapport staat hoe twaalf natuurrijke woningbouwprojecten uit de jaren 1995-2010 zich ontwikkeld hebben. Hoe zien de woonbuurten er nu uit? Wat is er gedaan om de natuur te bevorderen? Werken de maatregelen? En kunnen projectontwikkelaars, woningcorporaties en bouwbedrijven daarvan leren?

Wat is er onderzocht?

De onderzoekers wilde verschillende soorten buurten bekijken. Daarom hebben ze voor buurten gekozen in heel Nederland. Ook wilde ze bijvoorbeeld buurten met verschillende bodemsoorten, buurten op verschillende stadlocaties en buurten in steden van verschillende grootte. Ze bezochten de buurten en spraken met ontwerpers, beheerders, bewoners en bestuursleden van woningbouwverenigingen. Ook deden ze literatuuronderzoek.

Tot welke resultaten heeft het onderzoek geleid?

De onderzoekers richten zich in hun onderzoek op de behaalde natuurdoelen, de praktische maatregelen, het beheer en de kosten en baten. Ook kijken ze naar de eigendomssituatie: was een gemeenschappelijke ruimte in bezit van de gemeente of van de bewoners zelf? Het onderzoek heeft tot de volgende resultaten geleid:

• De meeste buurten zijn zonder echte natuurdoelen aangelegd. Wel waren er milieudoelen zoals zuinig watergebruik. Deze milieudoelen hebben indirect geleid tot meer natuur in de wijk. Dat blijkt uit het bovengemiddeld hoge aantal broedvogels.
• Een natuurrijke buurt is een buurt waarin je de natuur integraal hebt meegenomen in de bouwopgave. Om een buurt natuurrijk te maken moet je de inrichting van de buurt laten aansluiten bij de natuur in de omgeving. Zorg er ook voor dat je de planten die er zijn behoudt, kies bij nieuwe planten voor inheemse planten en houd water vast in de buurt.
• Als bewoners de openbare ruimte deels of helemaal beheren, dan voelen ze zich mede-eigenaar van hun omgeving.
• In de onderzochte buurten is het groenbeheer bijna altijd natuurvriendelijk. Dat blijkt niet duurder dan gangbaar beheer. Als bewoners daarnaast hun gezamenlijke tuinen zelf beheren, dan is daar meer biodiversiteit dan in de omringende buurten die de gemeente onderhoudt.
• De onderhoudskosten van natuurinclusief beheer zijn gelijk aan gangbaar beheer. Maar een natuurrijke buurt heeft meer voordelen voor bewoners en gemeenten. Zo’n buurt is bijvoorbeeld klimaatbestendiger. Ook hoef je de straten minder te onderhouden omdat er minder verharding is en minder riolering. In natuurinclusieve buurten is de sociale cohesie ook goed.

Leerpunten

Het onderzoek heeft een hoop leerpunten opgeleverd. Deze leerpunten hebben de onderzoekers onderverdeeld in vijf categorieën: Proces, Ontwerp, Uitvoering, Beheer en Coördinatie en communicatie. Alle leerpunten staan in dit document. Hieronder vind je een deel van de leerpunten:

• Proces: een natuurinclusieve buurt is er ook voor de dieren. Zie insecten, vogels en kleine zoogdieren als klanten aan wie je woonruimte moet bieden. Zorg ook dat je integraal werkt: maatregelen voor gezondheid, biodiversiteit en klimaatadaptatie hangen met elkaar samen.
• Ontwerp: kijk naar wat dieren in een omgeving nodig hebben en zorg dat daar meer van komt. Hun leefgebieden worden daardoor groter. Zorg voor zachte oevers bij het water zodat de dieren die daar leven er gebruik van kunnen maken. Houd regenwater zoveel mogelijk vast op de plek waar het valt.
• Uitvoering: zorg dat de materialen die je gebruikt passen bij je visie op de natuur, bijvoorbeeld metselwerk dat de groei van klimplanten stimuleert. Omdat natuurinclusief bouwen voor sommige uitvoerders nieuw is, moet je ze meenemen in je plannen en uitleggen wat er belangrijk aan is.
• Beheer: maak een beheerplan voor de lange termijn dat erop gericht is om de natuur zich te laten ontwikkelen. Dat maakt het makkelijker om aan bewoners uit te leggen dat ze niet zomaar alle planten of struiken in hun tuin kunnen zetten. Leg ook aan bewoners uit dat natuurvriendelijk beheer echt anders is dan gangbaar beheer. Het levert een ruiger beeld op dan veel mensen gewend zijn.
• Coördinatie en communicatie: Zorg voor goede banden tussen de beheerders en de nieuwe bewoners en maak goede afspraken. Leg de bewoners goed uit dat de natuur een samenhangend systeem is en hoe dit systeem bijdraagt aan een fijne buurt. Zet social media in om kennis te delen en op te bouwen.