Een groene, natuurlijke tuin maken is makkelijker dan je denkt. In ieder geval volgens Velt, de organisatie achter Mijn Tuincoach. Die tegels kunnen er dus gewoon uit. Beter voor de bijen en goed tegen de gevolgen van droogte, hitte en wateroverlast. Jaap Leemeijer kreeg gratis tuinadvies van tuincoach Conny van Iperen en ging aan de slag. Tegels eruit, planten erin. Is het echt zo makkelijk als het lijkt?

Een tuin vol planten neemt makkelijker regenwater op, zorgt voor verkoeling op warme dagen en gaat de gevolgen van droogte tegen. Bovendien zijn groene tuinen kleine oases voor insecten, vogels en egels. Toch zien we nog steeds veel tegeltuinen. Het initiatief Mijn Tuincoach is onderdeel van het project Inwoners aan Zet en biedt inwoners van bepaalde Brabantse gemeentes de mogelijkheid om gratis tuinadvies te krijgen van een tuincoach. Jaap heeft twee jaar geleden een huis gekocht in ’s-Hertogenbosch Zuid. Na een grote verbouwing is de tuin de laatste klus. Een paar maanden na het coachingsgesprek gaan we bij hem op bezoek om te zien wat hij met het advies gedaan heeft.

Wat heb je nodig om een tuin aan te leggen?

Als we Jaaps stadstuin inlopen, horen we meteen vogels. Uit de heg komt een gekwetter van jewelste. “Mijn vriendin wordt er helemaal gek van,” lacht Jaap. “En ze poepen alles onder, maar het is wel heel leuk. Er zitten hier soms wel dertig heggenmussen. Ik hecht waarde aan duurzaamheid en natuur. Daarom heb ik meegedaan aan een actie van de gemeente om tegels uit je tuin te wippen. De gemeente haalde de tegels op. Maar als je de tegels eruit haalt, wat zet je er dan voor in de plaats? Ik heb geen verstand van tuinieren. Dus heb ik de tuincoach om advies gevraagd.”

Wat kan een tuincoach doen?

Conny is ecologisch tuinontwerper en werkt als vrijwillige tuincoach om mensen te helpen hun tuin groener, klimaatrobuuster en vol leven te maken. “Ik wil mensen enthousiasmeren om het anders te doen. Dat is mijn missie. En jij had al echt een idee hoe je de tuin wilde indelen,” zegt ze tegen Jaap. “Je was al supergoed bezig in je tuin met het verwijderen van de tegels. Dus we hebben vooral gekeken naar welke planten je kan uitkiezen en hoe je schaduwrijke plekken in je tuin kan maken.” Samen met Jaap onderzocht ze ook de mogelijkheden om een pad aan te leggen. Jaap: “Liever geen pad met tegels, want ik wil dat het water mooi weg kan lopen. Toen kwamen we op semi-verharding of houtsnippers.”

Wat doe je tegen wateroverlast in de tuin?

Maatregelen tegen wateroverlast zijn belangrijk in Jaaps tuin, want het water dat valt op de schuur van de buren stroomt zijn tuin in. “Ik had overal plassen staan,” vertelt hij. “Ik vond het wel logisch om een gat met grind te maken om het water snel af te voeren. Maar toen zei Conny ineens: ‘je kan dat water juist gebruiken!’” Conny ziet het water van de buren niet als probleem, maar als kans: “Je kan een kleine wadi aanleggen. Je graaft dan een kuil en zet er oeverplanten in, zoals de kattenstaart. Dat is een goede wadi-plant, want die kan tegen droogte en tegen natte omstandigheden. Als het keihard regent, blijft het water in je wadi staan. Dan kan je het water daar tijdelijk kwijt.”

Hoe kies je de juiste tuinplant?

Jaap overweegt een magnoliaboom te planten. Conny snapt de keuze, want het is een mooie boom. Toch geeft ze een andere optie, die beter is voor de biodiversiteit: “De Gelderse roos is een inheemse plant met grote bloemen, die bijen en vlinders aantrekt en de bessen zijn lekker voor de vogels. Dan heb je dubbel plezier van een struik die ook mooi is om naar te kijken. Ik kan je een lijstje sturen van zulke planten,” zegt ze tegen Jaap. Hij neemt dat aanbod dankbaar aan. “De keuze voor een plant is echt abracadabra voor mij.”

Waarom is de bodem in je tuin belangrijk?

Naast de keuze voor de plantensoorten, is het ook van belang waar je die koopt. “Wat ik van Conny leerde, is dat je ook biologische bomen hebt,” zegt Jaap. Conny legt uit waarom dat belangrijk is: “Biologische kwekers gebruiken geen chemische bestrijdingsmiddelen. En als je planten of bomen uit de grond haalt bij een biologische kweker, dan krijg je er een soort starter bij. Er zitten wormen, schimmels en bacteriën in de aarde tussen de wortels. Die zet je in je eigen tuin en daarmee krijgt je tuin een injectie met goede micro-organismen. Het is de Yakult voor je tuin. Dat bodemleven is superbelangrijk voor je planten.”

Wat doe je met wit zand in de tuin?

Over de bodem gesproken: met het weghalen van de tegels stuitte Jaap op een onaangename verrassing: “Het pad naar de poort is een heel pak met wit zand. Ik weet nog niet wat ik daarmee moet.” Conny oppert om van dat zand wat meer reliëf in de tuin aan te brengen: “Een soort vlinderheuvel.” Toch snapt ze dat er veel komt kijken bij een tuinverbouwing: “Tegelwippen is hartstikke fijn, maar onder tegels zit altijd een berg zand. Soms komt er uit een kleine stadstuin wel 11 kuub zand. Het is bouwafval, dus afvoeren kost geld. En daarna moet je weer vruchtbare aarde aanvoeren. Dat is wel een goed punt: hoe kan de gemeente mensen daar mee helpen?”

Hoe plant je een struik?

Gemeentes willen graag dat inwoners tuinen ontharden en vergroenen. Maar ook al kan je soms subsidie krijgen, of een gratis tuincoach, de uitvoering moet je zelf doen. Jaap merkt op dat bij het verduurzamen van zijn huis, de adviseur van de gemeente de vervolgstappen ook meteen concreet maakte. “Zoveel kost het en die kan je bellen voor de uitvoering. Dat zou voor de tuin ook handig zijn,” stelt hij. “Als er een low-budget tuinman beschikbaar was om mij te helpen, dan had ik nu al een groene tuin gehad. Er zijn veel drempels. Al zou ik een gratis struik krijgen, hoe plant je die in je eigen tuin? Dat is een grote stap voor een gemiddelde burger.”

Hoe kan je goedkoop tuinieren?

“Voor een inwoner gaat het aanleggen van een tuin over gemak en kosten,” zegt Jaap. “Hoe kan ik zo simpel en goedkoop mogelijk toch iets bijdragen aan de natuur?” Conny ziet in een wilde, ecologische tuin de oplossing op deze vraag. “Ecologisch tuinieren gaat over loslaten. We mogen wat meer gaan verwilderen. Als je observeert wat er vanzelf gebeurt, kan je daar veel van leren. Het is bijna een levensfilosofie: als je de controle loslaat, gebeuren er in je tuin de mooiste dingen.”

Tips voor de low-budget groene tuin

• Kijk op de website van je gemeente welke subsidies en faciliteiten beschikbaar zijn. In bepaalde Brabantse gemeentes kan je gebruik maken van de gratis tuincoach via MijnTuinCoach.
• Zoek een vrijwillige tuinhulp via NL voor elkaar.
• Huur je? Vraag bij je woningcorporatie op welke manier zij groene tuinen ondersteunen.
• Help mee met Meer Bomen Nu en Struikroven en neem gratis planten mee naar huis.
• Vind gratis stekjes van planten via de app Stek.
• Zoek in het voorjaar een zadenruilbeurs in de buurt.
• Word lid van Velt en kom in contact met mensen die zaden en planten willen weggeven.
• Kijk in je eigen wijk, dorp of stad welke lokale initiatieven er zijn. In ’s-Hertogenbosch kan je terecht bij de buurthoveniers van de Graafse Akker. Ze hebben ook een adoptietuin voor geredde tuinplanten en ze organiseren jaarlijks in het voorjaar een zadenruilbeurs.

Tekst en foto: Marjolein Bezemer

Mijn Tuincoach is een initiatief van Velt (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren) en levert een bijdrage aan het project Inwoners aan Zet. Dit project stimuleert inwoners, initiatieven en gemeenten om samen te werken aan waterinfiltratie en biodiversiteit. Inwoners aan Zet is een samenwerking tussen de Brabantse Milieufederatie, Earthwatch, IVN, Waterschap De Dommel en Biodiversiteitteam Beersel. Inwoners aan Zet wordt gefinancierd door de provincie Noord-Brabant in het kader van het Deltaplan Hoge Zandgronden.