Klimaatadaptatiestrategie

De vijf aanpakken worden met succes toegepast in de Nederlandse planningspraktijk. Toch gaat het ook vaak mis, bijvoorbeeld als de aanpakken te veel in isolatie worden toegepast of op het verkeerde schaalniveau. Op deze pagina wordt besproken hoe een aanpak gekozen kan worden en hoe de aanpakken elkaar kunnen versterken tot een effectieve klimaatadaptatiestrategie.

Schaalniveau's

De aanpakken in relatie tot schaalniveau zijn in het nevenstaande schema gevisualiseerd. Met de grijze stippen wordt aangegeven welke aanpak bij welk schaalniveau past.

  • Buurtinitiatief: De bewoners in de wijk starten samen een proces voor de (her)inrichting van hun eigen leefomgeving. Geschikt voor niveau I en II. De complexiteit en abstractie van de hogere schaalniveaus worden snel te groot voor bewonersgroepen.
  • Ontwerpende aanpak: Deze aanpak is gericht op concrete (her)inrichting en is geschikt voor de schaalniveaus I en II.
  • Knelpuntenaanpak: Technische knelpunten in de ruimtelijke ordening worden vaak geïnventariseerd op wijk- of stadsniveau (II en III). De inventarisaties leveren een veelheid aan knelpunten op, die op regionaal schaalniveau vaak moeilijk te overzien zijn.
  • Sectorgerichte aanpak: Sectoren manifesteren zich op hogere beleidsniveaus, met een focus op stad en regio (III en IV).
  • Ruimtelijke systeemaanpak: In deze aanpak dient het schaalniveau geschikt te zijn om grote delen van het natuurlijk systeem te overzien en te begrijpen. Dit betreft vooral het regionale schaalniveau maar ook het stadsniveau is vaak groot genoeg (III en IV).

Hoe kies je een aanpak?

De affiniteit met de verschillende aanpakken zal verschillen tussen individuen/partijen. Een aanpak kan gekozen worden vanuit de gewenste nadruk die men wenst te leggen of op basis van de meeste potentie vanuit de lopende projecten, het schaalniveau, draagvlak, middelen etc. Ook voor samenwerkingen tussen of binnen partijen kan met het overzicht van de aanpakken een beeld gevormd worden over de gewenste aanpak. Bovendien hoeft er niet gekozen te worden voor een enkele aanpak, diverse aanpakken kunnen gecombineerd worden.

Samenhang en monitoring

De aanpakken worden op verschillende schaalniveaus toegepast en hebben elk hun voor- en nadelen. Door de aanpakken slim te combineren en op elkaar af te stemmen kunnen onnodige kosten worden vermeden. Bovendien kan met de bewustwording van de diverse aanpakken een beeld gevormd worden over de stand van zaken en de mogelijke stappen vooruit. Dit maakt sturing en monitoring op klimaatadaptatie door een overheid mogelijk. Een provincie kan er bijvoorbeeld op sturen dat elk van de aanpakken wordt toegepast, en binnen een gemeente kan erop worden gestuurd dat er binnen projecten aandacht is voor andere aanpakken en schaalniveaus. De ‘route’ of stappen vooruit zijn te bepalen vanuit de aanwezige aanknopingspunten.

Combineren bij planprocessen

Omgevingsvisie: De omgevingsvisie kan een vertrekpunt zijn om klimaatadaptatie mee te nemen. Hiertoe kan vanuit een systeemanalyse met regionale partners onderzocht worden wat de regionale doelen zijn en in hoeverre dit aansluit bij de (on)mogelijkheden van het landschapssysteem en de effecten van klimaatverandering. De gemeentelijke opgaven die hieruit volgen kunnen vervolgens richting geven aan herinrichtingsprocessen en door middel van buurtinitiatieven en/of de ontwerpende aanpak worden vormgegeven.

Herstructurering wijk: Een ander vertrekpunt is de herstructurering van een gebied of wijk. Op wijkniveau kan een goed beeld worden verkregen worden van de gebruikers en bewoners in het gebied. Hiermee is dit een geschikt schaalniveau om fysieke en sociale aspecten met elkaar te verbinden en integrale plannen te realiseren. Een mogelijke aanpak is om sectorgericht doelen te identificeren voor het gebied. Met een knelpunten analyse kan vervolgens worden gekeken in hoeverre de klimaateffecten bedreigingen en/of kansen bieden voor de toekomstwensen, terwijl een systeemanalyse kan helpen om de relaties met het landschapssysteem te beschouwen.

Herinrichting buurt: In het geval van de herinrichting van een buurt wordt er bijvoorbeeld gestart met een bewonersparticipatieproces om wensen te definiëren en sociale samenhang te stimuleren. Met een systeemaanpak kan worden getoetst of er geen onnodige fouten worden gemaakt, zoals het realiseren van waterberging op een hooggelegen plek. Een knelpuntenanalyse kan vervolgens bijdragen aan het identificeren van effectieve oplossingen.

Ambassadeur

In de ideale situatie wordt klimaatadaptatie in elk van de verschillende ruimtelijke aanpakken georganiseerd en worden de aanpakken met elkaar gecombineerd en toegepast op het juiste schaalniveau. Om dit te realiseren is overzicht en afstemming nodig tussen de verschillende aanpakken en schaalniveaus. Hiertoe kan een ambassadeur aangesteld worden die erop stuurt dat klimaatadaptatie in de verschillende aanpakken wordt meegekoppeld. Communicatie over de activiteiten, zowel intern als extern, is van groot belang om klimaatadaptatie te borgen in de diverse (ruimtelijke) activiteiten en om aanpakken met elkaar te verbinden. Het gaat echte niet om een enkele ambassadeur; binnen de diverse afdelingen en projecten zijn ambassadeurs nodig die de juiste expertise hebben om klimaatadaptatie daadwerkelijk verder te brengen. Een ambassadeur kan experts ‘triggeren’ om hun expertise verder te ontwikkelen op het gebied van klimaatadaptatie. Het klimaatplatform van de provincie Noord-Brabant is een voorbeeld van een ondersteunend middel waarmee kennis, ervaring en informatie verzameld en uitgewisseld kan worden.

Stresstest

De gemeentelijke stresstest speelt een belangrijke rol in het aanpakken van klimaatadaptatie en kan helpen om de verschillende aanpakken met elkaar te verbinden. In de stresstest worden de klimaateffecten en de daaruit volgende bedreigingen en kansen van het gemeentelijk gebied in kaart gebracht. Hiermee wordt een eerste indicatie gegeven van de ordegrootte van, en de typen klimaateffecten. De uitkomst van de stresstest kan richting geven aan (of aansluiten bij) ruimtelijke planprocessen. Zo kan het uitvoeren van de stresstest aanleiding zijn om een bepaald risicogebied nader te analyseren met een gedetailleerde knelpuntenaanpak of om in een bepaald gebied buurtinitiatieven met groenblauwe maatregelen te stimuleren. Of andersom: bestaande praktijken kunnen getest worden aan de uitkomsten van de stresstest; houdt het ontwerp van de (her)inrichting van een wijk rekening met een klimaateffect in dat gebied? Tot slot kan de stresstest ook een kompas zijn voor het identificeren van partners voor het aanpakken van opgaven bijvoorbeeld met waterschappen en buurgemeenten.

Sluiten