Met drie stormen op rij en zes dagen achter elkaar harde wind, slagregens en onweer heeft Nederland in februari 2022 een uitzonderlijk onstuimige week beleefd. Moeten we storm inmiddels toevoegen aan het klimaatadaptatie-rijtje hitte, droogte, wateroverlast en overstromingen? Wij vroegen het Janette Bessembinder van het KNMI.

Dudley, Eunice en Franklin veroorzaakten vier doden en veel schade door omgevallen bomen en weggeblazen daken. Het werd met recht extreem weer genoemd. Maar of het ook veroorzaakt werd door klimaatverandering? “We zien in de klimaatmodellen niet dat winterstormen toenemen,” zegt Bessembinder aan de telefoon. “Het is niet meer dan een natuurlijke variatie. Dat lijkt mij de reden waarom daar in klimaatadaptatie waarschijnlijk niet zoveel aandacht aan besteed wordt. We zien ook geen toename in de waarnemingen. Daar zien we dat de gemiddelde wind afneemt in het binnenland.” Ze verwachten dat dat komt door verruwing van het landschap: meer bebouwing en bossen remmen de wind af. Puur toeval dus, drie hevige stormen op een rij?

Winterstormen versus windstoten bij onweer

Bessembinder legt uit dat het KNMI onderscheid maakt tussen grootschalige winterstormen, zoals we die nu hebben ervaren en windstoten die voorkomen bij onweer. “Natuurlijk heb je in grootschalige stormen ook windstoten, maar bij onweer zien we soms plotselinge uitschieters, terwijl het voor de rest niet lang hard waait.” Het KNMI verwacht wel dat het onweer heviger gaat worden als gevolg van klimaatverandering. “Het is waarschijnlijk dat de windstoten die optreden bij onweer ook heviger worden.” Daar is alleen nog niet genoeg informatie over beschikbaar. Het wordt nog niet goed gemodelleerd in de klimaatmodellen. “Dat komt omdat ze dit soort kleine fenomenen bij onweer nog niet goed mee kunnen nemen. Het is dan ook lastig om dat goed te onderzoeken.”

Mogelijk toename van blikseminslagen

In de klimaateffectatlas is storm en onweer niet opgenomen. En in de KNMI ’14 klimaatscenario’s wordt gesteld dat het onduidelijk is of stormen in Nederland vaker zullen voorkomen door klimaatverandering. Volgens het rapport zou wel het aantal bliksemslagen toenemen met 10­ tot 15% per graad opwarming. Inmiddels is de informatie over blikseminslagen een beetje herzien in de meest recente rapportage over weersveranderingen in Nederland: Klimaatsignaal ‘21 van het KNMI. “Door de toename van temperatuur en vocht kunnen zware buien sneller uitgroeien tot grote complexen die gepaard gaan met onweer, hagel en windstoten,” legt Bessembinder uit. Maar volgens het rapport is “de toename van onweer en hagel waarschijnlijk minder groot dan eerder gedacht”. Meer onderzoek is dus nodig.

Extreme buien

Hoewel stormen niet toenemen, is extreme neerslag wel toegenomen. “Omdat er veel minder waarnemingen zijn van hagel en onweer, is niet echt vast te stellen dat dit is toegenomen. We verwachten wel dat dit toeneemt, maar net als bij de neerslag nemen hagel en onweer in niet al te extreme situaties minder snel toe dan gedacht, door allerlei compenserende factoren.” De meest hevige hagelbuien en onweer zijn hierop mogelijk een uitzondering staat in het Klimaatsignaalrapport.

Bescherming tegen hagel

Wat kunnen we qua klimaatadaptatie adviseren bij hagel? “Je kunt je lastig aanpassen aan onweer en hagel.” zegt Bessembinder. “23 juni 2016 is er een hevige hagelbui geweest in Zuidoost Brabant, veel ruiten van kassen zijn kapot gegaan. Als je schuilplaatsen in kassen kunt plaatsen, beperkt dat in elk geval slachtoffers onder mensen. Onweer en hagel zie je pas kort van tevoren aankomen. Bij winterstormen is dat vaak een week eerder al bekend. Bij onweer is dat pas een dag van tevoren en bij hagel weet je dat nog later.” De VU, het KNMI en verzekeraar Achmea onderzochten de hagelschade van 2016 en kwamen met adviezen voor klimaatadaptatie bij hagel.

Niet overal dezelfde effecten van klimaatverandering

Wereldwijd nemen allerlei weersextremen toe als gevolg van klimaatverandering, maar het is niet overal hetzelfde. “Na de drie recente stormen op een rij denk je misschien dat stormen in Nederland toe nemen, maar dat is niet zo,” zegt Bessembinder. “Het is gewoon natuurlijke variatie. Maar het feit dat we voor Nederland geen toename van stormen zien en niet verwachten, betekent niet dat stormen in andere gebieden niet zouden kunnen toenemen. De gevolgen van klimaatverandering zijn niet overal op de wereld hetzelfde.” Niet zo gek dus, dat je in de communicatie over klimaatadaptatie in Nederland niet vaak iets hoort over winterstormen.

Meer informatie over winterstormen vind je op de website van het KNMI.