Gemeentes bereiden zich voor op de gevolgen van klimaatverandering. Ze nemen stresstesten af en ontwikkelen klimaatatlassen om de kwetsbare plekken in hun gemeente in kaart te brengen. Steeds vaker laten ze ook een stadsgenese uitvoeren om de samenstelling over de bodem en ondergrond van de gemeente in beeld te brengen.  

Afbeelding 1: foto door Vincent Grond

Voordelen van kennis over de ondergrond  

Voor de Tweede Wereldoorlog werden steden gebouwd naar het landschap. Na de oorlog werd er in de stedenbouw minder rekening gehouden met de natuurlijke omgeving en de ondergrond. Inmiddels wordt de bodem juist gezien als een belangrijk onderdeel van die natuurlijke en bebouwde ruimte. Helaas ontbreken de gegevens over de eigen bodem en ondergrond voor veel steden. Daarom zetten steeds meer gemeentes stadsgenese in voor de ontwikkeling van de omgevingsvisie, waarin klimaatadaptatie een grote rol speelt. Kennis van de ondergrond wordt gebruikt om beter te begrijpen wat de wisselwerking is tussen bodem, water, stad en natuur. Het blijkt dat deze kennis inzicht geeft in knelpunten op het gebied van droogte, hitte, wateroverlast en biodiversiteit. 

Resultaten  

Het gebruik van de stadsgenese 

Als de gemeente Breda naar aanleiding van de stresstest op wijkniveau dialogen met inwoners wil aangaan, kunnen ze de stadsgenese daar niet voor gebruiken, aldus Sanne Verbeek, adviseur Ruimtelijke Adaptatie voor de gemeente Breda. Daarvoor zijn de kaarten niet gedetailleerd genoeg. Aan de andere kant helpt de stadsgenese wel om bekende problemen beeldend te maken. In Breda is de stadsgenese wel meegenomen in het proces van de stresstesten die ze in de Baroniegemeentes laten uitvoeren.  

Afbeelding 2: voorbeeld van een stadsgenese

Stadsgenese verbindt verschillende sectoren en afdelingen 

De stadsgenese verhaalt niet alleen over de bodem, maar ook over klimaatadaptatie, erfgoed, de historie van de stad, het omringende landschap en de natuurwaarde. Stadsgenese gaat door allerlei lagen heen. Het laat zien hoe de menselijke activiteit in een stad zich ontwikkelt. Bij een eerste gesprek over het vaststellen van landschappelijke of ecologische waarden of over een grote ruimtelijke ontwikkeling, pakt de gemeente Breda de stadsgenese erbij. Daarin zitten voor veel verschillende afdelingen van de gemeente aanknopingspunten om in gesprek te raken. 

Leerpunten 

Wat Verbeek andere gemeentes kan aanraden is om in beeld te brengen welke bodemsoorten zich onder je stad en de verschillende wijken bevinden. Die informatie is waardevol in combinatie met de stadsontwikkeling. Het maakt het namelijk (in hoofdlijnen) in een oogopslag inzichtelijk of een wijk uit een grondslag bestaat, of uit meerdere, zoals in het centrum van Breda. 

Publicatie Handboek Stadsgenese 

Eind 2019 verschijnt het Handboek Stadsgenese, een initiatief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en STOWA. Bij vijf voorbeeldsteden (Breda, Culemborg, Nijmegen, Haarlem en Amersfoort), wordt onderzoek gedaan naar de verbinding tussen de bodem, de ondergrond, de watersystemen en het bebouwde oppervlak. 

Meer informatie

• Klimaatadaptatie van de gemeente Breda, zie de Klimaatatlas. 
• En uitleg over stadsgenese in het algemeen.

Toegevoegd: 20 november 2019