Coöperatie De Waterbank bemiddelt in hergebruik van water om zuiniger met water om te gaan. Want waarom zouden we kostbaar restwater wegspoelen, terwijl een ander het perfect kan gebruiken? De Waterbank wil dat deze ruilhandel snel gemeengoed wordt. Welke kansen en uitdagingen zijn er? En hoe ziet waterruil er in de praktijk uit?

Foto: Wouter de Buck, expert grondstoffenterugwinning van LeAF Wageningen (lid van De Waterbank) en Sophie Maas, voorzitter ondernemersvereniging Vitaal Het Laar. Samen onderzoeken ze op welke manier bedrijventerrein Het Laar in Tilburg restwater kan hergebruiken.

Watersysteem herstellen

Op initiatief van Waterschap De Dommel en het bedrijf MTD werd vier jaar geleden Coöperatie De Waterbank opgericht. Het doel is om hergebruik van restwater te stimuleren om zo het watersysteem te helpen herstellen. Inmiddels is het een publiek-private samenwerking, waarin gemeenten, waterschappen en bedrijven zoals Heijmans en Rabobank samenwerken aan meer hergebruik van restwater. De Waterbank doet dat door partijen met een watervraag te koppelen aan organisaties met een restwateroverschot. De Waterbank is momenteel vooral actief in gebieden waar droogte een uitdaging vormt, zoals de zandgronden in Brabant.

Restwater goed te gebruiken

Door klimaatverandering hebben we vaker te maken met grote periodes van droogte. Een tekort aan grondwater kan ook een tekort aan drinkwater tot gevolg hebben. Tegelijkertijd gebruiken we grondwater of drinkwater voor de irrigatie van parken en landbouwgewassen of voor het blussen van branden. Ook voor het schoonmaken van grote gebouwen zoals stallen en fabriekshallen en het koelen van machines gebruiken we nog altijd kostbaar water uit de kraan. Al deze klussen kun je prima klaren met restwater, aldus coördinator van De Waterbank Marc Balemans.

580 miljard liter water

Maar waar komt dat restwater dan eigenlijk vandaan? Het kan regenwater zijn van grote daken en uit regenwaterrioleringen, of grondwater dat omhoog komt. “Neem de A2 bij Best”, zegt Marc Balemans. “Omdat dat deel van de snelweg laag ligt, komt daar grondwater omhoog, dat wordt afgevoerd via de rivier de Dommel. En dan zijn we het kwijt. Dat gebeurt op heel veel plaatsen.”

Toch is deze plek extra interessant voor De Waterbank, want jaarlijks kan daar maar liefst 580 miljard liter water worden ‘geoogst’ en hergebruikt. “We onderzoeken of we dit restwater van de A2 voor de landbouw kunnen inzetten, voor de natuur of voor de industrie. Waterbeschikbaarheid is ook voor bedrijven een urgente kwestie. Drinkwater wordt namelijk niet altijd meer geleverd en soms is een vergunning voor het gebruik van grondwater niet mogelijk.”

Lokale waterdeals op bedrijventerreinen

“Voor de uitruil van water zijn lokale deals het beste”, vertelt Balemans. “Je wil het liefst dat het water van de ene partij bij de buurman nog een keer gebruikt kan worden. Dan transporteer je het water over een korte afstand en kan je er eventueel een zuiveringsinstallatie tussen zetten. Een tijdelijke opslag van water kan ook. Het is steeds maatwerk.”

Op dit moment onderzoekt De Waterbank op welke manier lokale waterruil op bedrijventerreinen mogelijk is. “Alle bedrijventerreinen moeten verduurzamen op het gebied van energie, groen en water. We hebben blauwdrukken en restwaterscans gemaakt om in beeld te krijgen wat bedrijven aan water gebruiken of lozen. In Sittard maken we op bedrijventerreinen inzichtelijk hoe de waterstromen lopen en waar de kansen liggen. Met veel verschillende partijen kijken we hoe we zo efficiënt en effectief mogelijk met ons water kunnen omgaan. Onze kracht ligt in het verbinden van die partijen.”

Ook in Tilburg is De Waterbank gestart met een restwaterproject binnen de Green Deal Bedrijventerreinen Tilburg. “Na de zomervakantie worden de bevindingen gedeeld met MidPoint, de gemeente Tilburg, het parkmanagement en de bedrijven. Op basis daarvan gaan we met leden van De Waterbank aan de slag met het uitwerken van mogelijk passende restwaterdeals.” 

Uitdagingen bij het hergebruik van restwater

Hergebruik van water klinkt logisch, maar is in de praktijk lastig. “We hebben nog maar weinig voorbeelden van een ruil van grote hoeveelheden water. Je loopt tegen een heleboel belemmeringen aan.” Dat gaat bijvoorbeeld over waterkwaliteit: heeft het water de kwaliteit die de ontvangende partij nodig heeft? Zit er PFAS of microplastics in? De Waterbank heeft ook te maken met technische uitdagingen: hoe verplaats je dat water? En juridische obstakels: van wie is dat (rest)water eigenlijk en moet daarvoor betaald worden?

 “Op deze drie vlakken zijn we al een aantal jaar bezig om stapje voor stapje verder te komen. We zien wel successen.” Zo vroeg de gemeente Bladel advies. “We kwamen tot de ontdekking dat er water opgeslagen werd in het regenwaterriool van die gemeente. In tijden van droogte kunnen zij dat regenwater gebruiken om de plantsoenen te irrigeren.”

“We hebben een bredere blik nodig”

“Toch is deze oplossing niet altijd bruikbaar”, zegt Balemans. “Het is nu al weken droog, de voorraad is op. Je moet ook kijken of er continuïteit is in de aanvoer van restwater. Kan je leveringszekerheid bieden? Het zijn lastige en vaak langdurige trajecten. Het is niet alleen maar een technisch vraagstuk. We zijn met mensen bezig, we verbinden netwerken, we proberen mensen te inspireren om het anders te doen.”

Dat vraagt volgens Balemans om een bredere blik. Water wordt schaarser, ziet hij. In Brabant is het doel om 100 miljoen kuub water minder te onttrekken en 150 miljoen kuub meer te infiltreren. Aan beide doelen wil De Waterbank bijdragen. “Want als wij ervoor zorgen dat de ontvangende partij restwater gebruikt in plaats van drinkwater, en dat ook daarna weer infiltreert, dan herstellen we samen het watersysteem.”

Tekst: Marjolein Bezemer
Foto: De Waterbank