We vinden het in Brabant belangrijk dat lessen over klimaatverandering en klimaatadaptatie een sterke verbinding hebben met actuele problemen en projecten in de praktijk. Bij studenten zodat de kennis goed aansluit bij het werkveld waarin zij komen te werken. En bij scholieren zodat de lessen goed aansluiten bij hun leefwereld. Op deze pagina vind je een aantal toegankelijke tekstjes over klimaatverandering en klimaatadaptatie, en handige links naar lesmateriaal, zoals lesbrieven en powerpoints over klimaatadaptatie. Ook vind je hier informatiebronnen die leerlingen en studenten kunnen helpen bij het maken van verslagen en het doen van onderzoek.
Lesmateriaal en andere informatiebronnen
Uitleg over klimaatverandering en klimaatadaptatie
De tekstjes hieronder kun je gebruiken om uitleg te geven over klimaatverandering en klimaatadaptatie, en om te vertellen wat klimaatverandering betekent voor Brabant.
Wat is klimaatverandering?
In de afgelopen 130 jaar is het wereldwijd gemiddeld 1°C warmer geworden. En in Nederland is de temperatuur tussen 1901 en 2020 zelfs met ruim 2 °C gestegen. Door de opwarming van de aarde, verandert het klimaat: de zeespiegel stijgt, de kans op wateroverlast door neerslag wordt groter, en we krijgen vaker te maken met hitte en droogte. Op milieucentraal.nl vind je uitgebreide informatie over klimaatverandering.
Wat zijn de risico’s van klimaatverandering?
De toenemende hitte, droogte, wateroverlast en de stijging van de zeespiegel brengen risico’s met zich mee. Wat zijn de risico’s voor het gebied waar jij woont? Ga naar de landelijke Klimaateffectatlas om daar een beeld van te krijgen. Per thema vind je verschillende kaarten met bijbehorende kaartverhalen. Als we onze omgeving aanpassen aan het veranderende klimaat, kunnen we veel van deze risico’s tegengaan of er beter mee omgaan. Het filmpje hieronder van de NOS legt uit hoe dat bijvoorbeeld werkt voor extreme hitte:
Wat is klimaatadaptatie?
Een ander woord voor je aanpassen aan het veranderende klimaat is: klimaatadaptatie. We kunnen bijvoorbeeld bomen planten om meer schaduw en koelte te creëren, en we kunnen tegels vervangen door groen om wateroverlast en droogte te verminderen. Dit soort maatregelen waarmee we ons aanpassen aan het veranderende klimaat, noemen we ook wel adaptatiemaatregelen. Wil je weten welke adaptatiemaatregelen inwoners kunnen nemen? Bekijk dan eens de pagina voor inwoners op ons portaal.
Wat zijn effecten van klimaatverandering voor Brabant?
De provincie Noord-Brabant bestaat naast zand voor een belangrijk deel ook uit klei en veen, en de provincie kent hoogteverschillen. Omdat Brabant uit verschillende landschappen bestaat, verschillen de effecten van klimaatverandering per gebied. Een van de uitdagingen is om meer ruimte voor water te vinden om overlast en schade tijdens natte en droge periodes te beperken. Het kaartverhaal ‘Brabant: Mozaïek van klimaatopgaven’ laat zien wat de verschillende effecten van hitte, wateroverlast en droogte zijn voor de provincie.
Lesmateriaal voor docenten
Ben je docent en wil je in je lessen aandacht besteden aan klimaatadaptatie? Hieronder vind je voor het basisonderwijs en voortgezet onderwijs verschillende websites die lesmateriaal aanbieden dat je kunt gebruiken.
Basisonderwijs
- Het Hoogheemraadschap van Delfland heeft een lespakket ontwikkeld voor de bovenbouw van het basisonderwijs. Leerlingen kunnen zelf maatregelen nemen om een wijk klimaatbestendig in te richten. Je vindt hier lesbeschrijvingen, een PowerPoint en filmpjes.
- De website watereducatie.nl is een platform om het waterbewustzijn in het onderwijs te vergroten. Je vindt hier ook voor het basisonderwijs een uitgebreid educatief aanbod. Je kunt hier ook specifiek zoeken naar lesmateriaal over klimaatverandering en klimaatadaptatie.
- Op de Belgische website De Klimaatbrigade vind je allerlei inspiratie voor lessen over klimaatverandering voor leerlingen tussen 10 en 15 jaar. De website biedt hapklare lessen, achtergrondinformatie, oefeningen, spelletjes en proefjes.
- Het online platform Nieuwsbegrip biedt methodes voor begrijpend lezen op verschillende niveaus aan de hand van actuele zaken. Klimaatverandering komt terug in de les ‘Het klimaat verandert: en nu?’.
- Met leerlingen van de bovenbouw kun je het spel Waterwolven spelen. Tijdens dit spel ervaren leerlingen dat een eerlijke verdeling van water niet makkelijk is. Het spel werkt met rollen: brave boeren en burgers aan de ene kant en waterwolven aan de andere kant. Het spel is onderdeel van een driedelige les, waarin eerst klassikaal besproken wordt wat droogte is en hoe waterschaarste kan ontstaan.
- Elk jaar is er in februari een Warmetruiendag. Scholen kunnen op deze dag aandacht besteden aan klimaatverandering en zich via de website aanmelden voor verschillende onderdelen en acties.
- De verhalen in de boeken van Beer en Staartje maken kinderen in de onderbouw meer water- en klimaatbewust. Naast de boeken zijn er ook kleurplaten van Beer en Staartje. Deze boeken kosten tussen de €15 en €16,50 per stuk.
- De Klimaatjes zijn boeken die je kunt gebruiken om kinderen tussen 4 en 7 meer bewust te maken van klimaatverandering. Als je op de website op een boek klikt, krijg je voor dit boek toegang tot een pagina met complete lesbrieven. Hiermee kun je je lessen over klimaatverandering op een speelse wijze concreet vormgeven. Ook vind je hier een kleurplaat die bij het boek past. De boeken zelf kosten € 17,95 per stuk.
- Het Klimaatspel is een spel voor kinderen in het basisonderwijs. Zo leren ze spelenderwijs wat voor maatregelen ze kunnen nemen om zich aan het veranderende klimaat aan te passen.
Voortgezet onderwijs
- De website watereducatie.nl is een platform om het waterbewustzijn in het onderwijs te vergroten. Je vindt hier ook voor het voortgezet onderwijs een uitgebreid educatief aanbod. Je kunt hier ook specifiek zoeken naar lesmateriaal over klimaatverandering en klimaatadaptatie.
- Op de Belgische website De Klimaatbrigade vind je allerlei inspiratie voor lessen over klimaatverandering voor leerlingen tussen 10 en 15 jaar. De website biedt hapklare lessen, achtergrondinformatie, oefeningen, spelletjes en proefjes.
- Op de Belgische website Climate Challenge staat lesmateriaal over klimaatverandering voor leerlingen tussen 15 en 18 jaar. Je vindt hier hapklare lessen, video’s, achtergrondinformatie en interviews met wetenschappers.
- De Universiteit van Wageningen heeft voor de lessen ‘Natuur, Leven en Technologie’ van 5 en 6 vwo de module Summer in the city ontwikkeld. Deze module daagt de leerlingen uit om de stad zo te ontwerpen dat er geen klimaatproblemen op kleine schaal ontstaan.
- Je kunt met leerlingen het spel Waterwolven spelen. Tijdens dit spel ervaren leerlingen dat een eerlijke verdeling van water niet makkelijk is. Het spel werkt met rollen: brave boeren en burgers aan de ene kant en waterwolven aan de andere kant. Het spel is onderdeel van een driedelige les, waarin eerst klassikaal besproken wordt wat droogte is en hoe waterschaarste kan ontstaan. De driedelige les is bedoeld voor de onderbouw, maar het spel zelf kan ook gespeeld worden in de bovenbouw.
Informatiebronnen voor scholieren, studenten en docenten
Naast lesmateriaal zijn er ook veel handige bronnen waar je als scholier of student informatie vandaan kunt halen, bijvoorbeeld voor een verslag of project. Deze bronnen kunnen ook interessant zijn voor docenten, bijvoorbeeld in het hoger onderwijs. Hieronder zie je per niveau een overzichtje van handige informatiebronnen.
Basisonderwijs
Voor scholieren op de basisschool kunnen de volgende websites interessante informatie bieden:
- Website voor spreekbeurten: Op deze website kun je bijvoorbeeld informatie vinden over het thema water, het thema dijken en over de watersnoodramp van 1953.
- Ons Water: dé website over schoon en voldoende water en waterveiligheid.
- NEMO Kennislink: deze website van NEMO volgt wetenschappers in hun zoektocht naar antwoorden op grote en kleine vragen en vertelt daarover op een toegankelijke manier. Je vindt hier bijvoorbeeld veel informatie over het thema ‘Hoe klimaat je raakt’ en over het thema ‘De Nederlandse strijd tegen water’.
Voortgezet onderwijs
- Het Kennisportaal Klimaatadaptatie. Deze website bevat veel toegankelijke informatie over klimaatadaptatie. Net als op het klimaatportaal van Brabant zijn er speciale ingangen voor inwoners en voor het onderwijs.
- Ons Water: dé website over schoon en voldoende water en waterveiligheid.
- Helpdesk Water: op deze website vind je gespecialiseerde en gedetailleerde informatie over waterbeheer in Nederland.
- NEMO Kennislink: deze website van NEMO volgt wetenschappers in hun zoektocht naar antwoorden op grote en kleine vragen en vertelt daarover op een toegankelijke manier. Je vindt hier bijvoorbeeld veel informatie over het thema ‘Hoe klimaat je raakt’ en over het thema ‘De Nederlandse strijd tegen water’.
Hoger onderwijs
Docenten en studenten in het hoger onderwijs kunnen voor verdieping in de onderwerpen klimaatverandering en klimaatadaptatie terecht op de volgende websites:
- De website van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Het IPCC is onderdeel van de Verenigde Naties. Het publiceert wetenschappelijke rapporten met informatie en onderzoeken gerelateerd aan klimaatverandering.
- De website van het KNMI, waarop bijvoorbeeld de klimaatscenario’s staan uitgelegd. De klimaatscenario’s geven een beeld van hoe het gemiddelde weer en de kans op extreem weer er in Nederland op de langere termijn mogelijk uit komt te zien. In 2023 verschijnen de nieuwe klimaatscenario’s die de huidige KNMI’14-scenario’s vervangen.
- De website Groenblauwe Netwerken. Hier vind je veel informatie over wat je kunt doen om steden om te toveren tot groenblauwe netwerken, zodat ze veerkrachtiger en klimaatbestendiger worden. Op de website staan meer dan 200 maatregelen die die daarbij kunnen helpen.
- De Climate App is vooral bedoeld voor stedelijke ontwikkeling en bouwkunde. Met deze app kun je per locatie en situatie geschikte adaptatiemaatregelen vinden.
- ClimateScan is een online kaart met voorbeelden van klimaatadaptieprojecten en adaptatiemaatregelen over de hele wereld. De kaart is bedoeld om kennis over uitgevoerde maatregelen te delen en om te inspireren.
- De Klimaatstresstest van de provincie Noord-Brabant laat zien waar in Brabant de gevolgen van klimaatverandering het grootst zijn. Je kunt de resultaten bekijken per thema en via de kaart van de provincie.
- De klimaatverhalen op dit portaal bieden een concreet inzicht in de gevolgen van klimaatverandering en tonen in sommige gevallen ook mogelijke oplossingsrichtingen.
- Wil je anderen bewust maken van de urgentie van klimaatadaptatie? Bekijk dan voor hulp of inspiratie eens het Klimaatwarenhuis. Hier delen organisaties in Brabant verschillende communicatiemiddelen, zoals infographics, foto’s, posters, video’s, draaiboeken en zelfs hele campagnes.
- Het landelijke Kennisportaal Klimaatadaptatie biedt een schat aan informatie over klimaatadaptatie. Net als op dit klimaatportaal zijn er speciale ingangen voor inwoners en voor het onderwijs.