Hete en droge zomers zijn ongunstig voor de waterkwaliteit in de stad. Er bestaan verschillende stresstesten om knelpunten in kaart te brengen, maar welke methode heeft de voorkeur? Adviesbureaus Ambient en Witteveen en Bos ontwikkelen in opdracht van STOWA een bijsluiter die waterbeheerders moet helpen bij die keuze.

Warm water funest

Op hete dagen zoeken stadsbewoners naar verkoeling bij een recreatieplas of een andere zwemplek. Eenmaal aangekomen wacht soms een grote teleurstelling: een bord waarschuwt voor blauwalg en ontraadt zwemmen. Hittegolven komen steeds vaker voor en dat heeft gevolgen voor de waterkwaliteit. “Het grootste probleem is de opwarming van het water”, vertelt Sita Vulto (Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden) van de begeleidingscommissie. “Biologische processen gaan hierdoor sneller en het water wordt eerder zuurstofloos, soms al heel vroeg in het seizoen.”

Knelpunten in beeld

Dit is niet alleen gevaarlijk voor zwemmers, ook de ecologische waterkwaliteit lijdt onder het warmere water. Zuurstofloosheid kan leiden tot massale vissterfte. Warmer water is bovendien nadelig voor sommige vissoorten, omdat zij zich slechter voortplanten onder deze omstandigheden. “Dit is natuurlijk nooit helemaal te voorkomen, maar je kunt wel inschatten waar de risico’s hoger zijn. Als je weet waar de knelpunten liggen, dan kun je gerichter maatregelen nemen.”

Welke stresstest kies je?

Er zijn wel stresstesten die de klimaatgevoeligheid van oppervlaktewater in kaart brengen, maar op dit moment heeft bijna elk adviesbureau een eigen methode. Dat maakt het vergelijken van uitkomsten lastig, en bovendien; welke stresstest kies je als je de risico’s in kaart wil brengen?  “Sommige modellen zijn heel nauwkeurig en tegelijk extreem complex, omdat veel input nodig is. Soms kun je met een snelle quickscan al een goede inschatting maken van de klimaatgevoeligheid.” Het is volgens Vulto lastig voor waterbeheerders om hierin een weg te vinden, zeker voor kleinere gemeenten die minder expertise in huis hebben.

Verschillende detailniveaus

Een detailanalyse is alleen nodig op plekken waar problemen bekend zijn en waar je gerichte maatregelen wil treffen. Dat kan bijvoorbeeld een recreatieplas zijn waarvan een dorp afhankelijk is. Ambient en Witteveen en Bos ontwikkelen een bijsluiter. Daarin staat duidelijk beschreven welke parameters, zoals waterdiepte, nutriënten en doorstroming, nodig zijn voor verschillende detailniveaus; van een grove scan tot een zeer nauwkeurig model. Vulto: “Met deze bijsluiter voorkom je dat er discussie ontstaat over het onderzoek en voer je een gesprek over de uitkomsten en mogelijke maatregelen.”

Routekaart met maatregelen

De adviesbureaus werken ook een routekaart uit met daarin mogelijke stuurfactoren en maatregelen. “Wanneer je een bepaald probleem hebt, kun je in de routekaart bijpassende maatregelen vinden, zoals het uitdiepen van een water of het verbeteren van de doorstroming”, legt Vulto uit. Het project maakt gebruik van input uit een NKWK-onderzoek naar stedelijk water, waar Vulto ook in de begeleidingscommissie zit. “We zijn met dezelfde onderwerpen bezig, dus het ligt voor de hand om aan te sluiten op de maatregelen die het NKWK al heeft geïnventariseerd”, verklaart ze.

Klimaatgevoeligheid oppervlaktewater

Vulto benadrukt dat het ook belangrijk is om bij nieuwe bouw- en ontwikkelingsplannen rekening te houden met de klimaatgevoeligheid van het oppervlaktewater. De adviesbureaus leveren daarom ook een richtlijn op voor het schrijven van een speciale paragraaf (als onderdeel van de verplichte watertoets) om de gevolgen van extremer weer op de waterkwaliteit beter te ondervangen. “Voorheen richtte de watertoets zich vooral op het tegengaan van wateroverlast, maar nu droge zomers steeds vaker voorkomen, moeten we hier ook op voorbereid zijn. Juist bij droogte wil je een kanaal of plas doorspoelen, maar dat water is er niet altijd.”

Planning

Het onderzoek door Ambient en Witteveen en Bos is nu in volle gang en wordt naar verwachting voor de zomer van 2023 afgerond.