Inzet van erfgoed biedt kansen voor klimaatadaptatie

donderdag 11 maart 2021

Droogte en wateroverlast heeft vaak ingrijpende gevolgen voor monumenten en historische landschappen. Maar cultureel erfgoed kan ook ingezet worden om effecten van klimaatverandering juist tegen te gaan. Historische watermolenlandschappen en vloeiweides nemen water op bij hevige regenval en houden water vast in tijden van droogte.

Erfgoed.JPG

Iedereen kent wel een paar toppers van het Brabants erfgoed: de Sint Jan in ’s-Hertogenbosch, de Grote Kerk in Breda, Kamp Vught, Strijp S en de Spoorzone in Tilburg. Deze monumenten kunnen kwetsbaar worden door een veranderend klimaat. Extremer weer heeft invloed op de kwaliteit van het Brabantse erfgoed, waar ook cultureel historische landschappen onder vallen (zoals tuinen en landgoederen), archeologische plekken en monumentale bomen.

Klimaatverandering heeft effect op erfgoed

“Wateroverlast, droogte en hitte zorgen voor wisselende grondwaterspiegels en dat heeft effect op de funderingen van monumenten en op groen erfgoed”, zegt Wim Haarmann, strategisch beleidsmedewerker erfgoed bij de provincie Noord-Brabant. “Dat was voor de provincie Noord-Brabant aanleiding om de effecten van klimaatverandering in kaart te brengen”. Nadat de afdeling Erfgoed en Water van de provincie meedacht over het Waterplan, startte daarna een onderzoek naar overstroming, wateroverlast en verdroging bij historische landgoederen. Daaruit bleek dat het effect van droogte en fluctuerende grondwaterstanden het grootst is op groenstructuren, zoals houtwallen en heggen. Rododendrons en beuken in historische tuinen op landgoederen hebben veel last van hitte en droogte. “Wateroverlast blijkt relatief goed op te lossen, maar droogte is een hardnekkiger probleem”.

Het vervolg op deze proef is daarom een onderzoek naar droogte: hoe bergen we water op landgoederen? Kan een landgoed naast groene diensten, ook blauwe diensten aanbieden? Met andere woorden: kan een landgoed bijvoorbeeld een overvloed aan regenwater bergen, zodat het omringende gebied droge voeten houdt? Daarvoor maken landgoedeigenaren een opzet samen met Brabant Particulier Grondbezit voor het Deltaplan Hoge Zandgronden.

Erfgoed als onderdeel van de klimaatstresstest

Naast deze pilots, is cultureel erfgoed een van de aandachtspunten in de provinciale klimaatstresstest. Naast onderdelen als infrastructuur, landbouw en natuur. Haarmann is hier blij mee: “De klimaatstresstest is belangrijk omdat het inzicht geeft in de mogelijke impact van klimaatverandering op het erfgoed, zodat we tijdig maatregelen kunnen nemen”.

De klimaatstresstest is een goede manier voor Haarmann en zijn collega’s om voort te borduren op de pilots. De methode die in de proef ontwikkeld werd,  vertaalden ze naar de stresstest. Volgens Haarmann is het belangrijk dat erfgoed is opgenomen in de test om bewustzijn te creëren. De resulaten van de stresstest kunnen nu bijvoorbeeld gebruikt worden bij de plannen van de provincie en gemeentes die van invloed zijn op de waterhuishouding, om erfgoed in het vizier te houden. Daarnaast kunnen de testresultaten aantonen dat erfgoed ook kansen biedt.

Historische watermolens bieden kans voor klimaatadaptatie

Een van de kansen die cultureel erfgoed biedt voor klimaatadaptatie zijn de watermolens. Brabant staat bekend om haar watermolenlandschappen die van het begin af aan de eigenschap hebben om water op te vangen en vast te houden. De stuwen hielden water vast om te kunnen malen en de vloeiweides gaven in de winter ruimte aan overtollig water. In de komende drie jaar worden op drie plekken in Brabant watermolenlandschappen hersteld. Op die manier krijgt ook de omliggende natte natuur weer een kans.

« Terug

Sluiten